An Cuilitheann

EARRANN I

An Sgurra Biorach sgùrr as àirde
ach Sgurra nan Gillean sgùrr as fheàrr dhiubh,
an sgurra gorm-dhubh craosach làidir,
an sgurra gallanach caol cràcach,
an sgùrr iargalta mòr gàbhaidh,
an sgurra Sgitheanach thar chàich dhiubh.
Gun tigeadh dhòmhsa thar gach àite
bhith air do shlinneanan àrda
a’ strì ri do sgòrnan creagach sàr-ghlas,
mo ghleac rid uchd cruaidh sgorrach bàrcach.
Anns an dìreadh bhon choire,
cas air sgeilpe, meur air oireig,
uchd ri ulbhaig, beul ri sgorraig,
air ceum corrach ceann gun bhoile;
gaoirdean righinn treun gun tilleadh
gu ruig fàire do chòigeimh bidein
far am brist air ceann na spàirne
muir mhòr chiar nan tonn gàbro,
roinn nan dromannan caola àrda,
an crios-onfhaidh dorcha stàilinn:
cuan ’s a luasgan teann an creagan,
a chraosan maireann an caol‑eagan,
a spùtadh sìorraidh anns gach turraid,
a bhàrcadh biothbhuan anns gach sgurra.

Chì mi ’n sàr-eilean ’na shiantan
mar chunnaic Màiri Mhòr ’na h-iargain,
’s an sgaoileadh ceò bho cheann na Gàrsbheinn
ag èaladh air creachainnean fàsa,
’s ann dhiùchdas dhòmhsa càs mo chàirdean,
eachdraidh bhrònach an eilein àlainn.

Loch nan loch an Coire Lagain
mur b’ e fuarain Coire Mhadaidh,
am fuaran os cionn gach fuarain
san Fhionnachoire gheal uaine.
Mòran fhuaran ’s gainne fhiùran
an-diugh ’s an-dè ’s a‑raoir gam dhùsgadh,
call dòrainneach luchd ar dùthcha,
togail tuatha, fògairt, spùilleadh.
’S chithear an t-Eilean mòr ’na lùban,
gurrach feannaig air gach dùn ann,
feannagan dubha boga claona:
ar leò gur iolaire gach aon dhiubh.

’S e ’n Diabhal fhèin a thog am mùr seo
a chur air falach Rubha ’n Dùnain:
cinn-chinnidh is fir-tac a’ spùilleadh,
le cead dhiadhairean a’ rùsgadh,
a’ togail tuatha ’s a’ cur bhrùidean.
Am buidheachas eile dhan Aon Fhear
a chionn nach fhaicear Loch Shlaopain,
far an d’ rinneadh an daorsa,
far na dh’èirich a’ ghaoir ud
feadh an t-Sratha ’s feadh an t-saoghail.
Ach Diùrainis nan criosan creige
far na chaisgeadh sgreamh nan eilean,
far an tug na Dalaich breaban
gu caistealan mòra leagail.

’S mo thìr fhìn, Bràighe Chloinn MhicNeacail,
far na dh’ùraich an treòir sheacte,
far an tugadh aon ionnsaigh
a thug Alba gu car dùsgaidh.

Dhùraich cuid fraineach fhàsmhor
dha na glinn a b’ fheudar fhàgail;
ma dhùraich, gur trom an fhàisneachd
air na tùir ’s na taighean as àirde.

Chì mi Caisteal Dhùn Bheagain
’na aon chaoir lasair frainich,
agus an aitreabh mhòr Shlèiteach
fo bhàrr-gùc, tùir is stèidhean.

Chì mi bailtean bha ’m Bràigh Aoineart
fo thaomadh frainich ’nan aibhnean;
’s chì mi Feasgar fann nan Gàidheal,
leus frainich bhuaithe ruigheachd nèimhe.

Latha dhomh air Sgùrr a’ Ghreadaidh,
na mo sheasamh air an roinn àird eagaich,
ag amharc sìos air Coire ’n Uaigneis
tro bhàrcadh a’ cheò mun cuairt orm,
ann am bristeadh an t-siabain
dheàlraich aiteal òir air sgiathan
iolaire dol seachad shìos ann
ri taobh nam ballachan cliathaich;
is dhòmhsa thar glòir gach eunlaith
aiteal òir an eòin Sgitheanaich.
Thionndaidh mi, ’s a tuath ’s an iar‑thuath
bha Minginis ’na bòidhche sheunta
agus Bràcadal uaine;
Diùrainis is Tròndairnis bhuaipe.
Dhiùchd dhomh bòidhche an t-sàr-Eilein,
dhiùchd ach thàinig sian a’ pheileir:
ciamar a chumas an gaol seo
grèim air creig dheighe ’n t-saoghail?

Ann an talla mòr an Lunnainn
chruinnich bùirdeasaich Shìol Leòid,
urrachan mòra à Sasainn
a’ cur fleadhachais air dòigh;

Agus ghlaodh gach cnoc is cluaineag
o Sgurra Thuilm gu Healghabhail Mhòir
an àbhachdas mar thachair nithean
o làithean an t-Saothaich Mhòir.

Dh’èigh ioma fireach agus fuaran
o Bhruaich na Frìthe gu Àird Mhòir;
thàinig ioma spiorad iargain
à fearann cian ’s às a’ chuan mhòr.

Chualas guth fann tiamhaidh
air osagan na h-Àirde ’n Iar:
“Beinn Thota-Gormail nam fear sgiamhach,
Beinn Dubhagraich, m’ ionam ’s mo chiall.”

Dh’èirich na cnàmhan loma fuara
à luasgadh Caolas Bhatarsaigh:
gun d’ rinn an tiormachd is an cruas
glag gàire ris an aiteas ud.

Thàinig spiorad Nèill, am bàrd,
a’ caoidh a’ ghlinne ’n robh e òg
agus thàinig Màiri Mhòr
thoirt iomraidh air gnìomh MhicLeòid.

Agus gach eile a bha caoidh
na beinne brice ’s creachainn àird
is eucoir shanntach luchd nan dùn
a chuir an cùl-san ris an tràigh.

Thàinig Iain, an siad,
a Cille Chòmhghain shìos sa Ghleann;
cha deachaidh aoibhneas-san am miad
ag èisteachd a’ ghoileim a bha ann.

Feasgar dhomh air Sgurra na Banachdaich
dh’èirich samhlaidhean san anmoch;
air gach baideal dhen Chuilitheann
bha riochd fear-spùillidh a’ tulgadh.
Gòbhlach air Sgùrr a’ Ghreadaidh
bha triùir de thriathan Dhùn Bheagain,
agus air Fiacaill a’ Bhàisteir
a liuthad de mhormhairean Shlèite.

An iaras, air ceann na Gàrsbheinn,
chunnacas an Dotair Màrtainn,
’s bha MacAlasdair na h-Àirde
anns an eig air mullach Bhlàbheinn.
Bha Eòghainn Mòr air Sgùrr an Sgùmain
’s e ’g amharc sìos air Rubha ’n Dùnain
agus Camhshronach dlùth ris,
a’ coimhead Mhinginis a rùisg iad.
An ear, air fàire Sgurra nan Gillean,
dh’èirich fiamh a’ Mhàidseir Friseal,
agus ’nan gurraich air a’ Bhidean
bha Ballingall is Maighstir Gibbon;
leotha fhèin air Slios na Bruaich
bha Fear a’ Choire ’s Alasdair Ruadh;
MacÀidh is Rèanaidh air Dùn Cana,
’s cha b’ iadsan bu chaoine tannasg.
Agus anns gach coire fòdhpa
gach sodalach slìom dhen còmhlan,
a choisinn bàrr am mòr‑dhuaisean,
gach bàillidh, fear-lagha ’s uasal
a dh’ith ’s a dh’imlich mun cuairt,
a shlaod ’s a spùill agus a ruaig.
O gach coire agus sgurra
bhàrc an aon laoidh cuideachd:
‘An ceann beairteis agus uaisle
gheibhear an‑còmhnaidh ùidh nam buadhmhor;
thig is bheirear dhaibh an iarrtas –
siud an airidh ’s an lagh sìorraidh.’
Bhrùchd orm gàir chruaidh an iolaich:
‘Tuath na leisge ’s na droch ghiollachd,
claoidh iad, tog iad agus sguab iad,
brist iad, iomain iad is ruaig iad.’

Thòisich na Tannasgan air dannsa,
’s cha b’ e siud an iomairt sheannsail,
corranach an t-sluaigh a’ fàgail
an ceann gliongarsaich nan àrmann.
Thar farsaingeachd cuain agus àrainn,
fhreagair an cridhe bochd san àmhghar,
’s gach seòmar truagh fo roisg na grèine
on tig gaoir an anacothroim ’s an èiginn
mar a’ ghaoir air feadh an t-Sratha
a chuala Geikie ’s nach do cheil e.
’S ged sgoilteadh guth eile ’n ceathach,
Lenin, Marx no MacGill-Eain,
Dimitrov no MacMhuirich,
Mao Tse-tung is a chuideachd,
bhàthadh an caithream diabhlaidh
guth nan saoi is glaodh nam piantan,
’s chlaoidhteadh mi le sgread na fuaime
’s an Cuilitheann mòr a’ dol ’na thuaineal.

Air Sgùrr Alasdair ri lainnir
is àilleachd airgid na gealaich,
lean an glaodh ud ri mo chlaistneachd,
dhrùidh e air smior mo neairt-sa;
’s ged sheasadh ar Beinn Lì gu h-uaibhreach
thar gach sgurra agus bruaich dhiubh,
’s ged a chithinn creagan Bhaltois
a’ toirt bàrr air rèis na h-ealtainn,
’s ged bhiodh Beul Àth nan Trì Allt
mar a’ Bholga làn is mall,
leanadh sgreuchail a’ Chuilithinn
ri mo chluasan ’na duilighinn.
’S ged chuala mi oidhche ’n talla
Phort Rìgh mo ghaoil agus m’ aithne
an seann siad, Dòmhnall MacCaluim,
’s e a’ ghaoir ud a mhaireas.
’S gus an tig an t-Arm Dearg còmhla
le caismeachd tarsainn na Roinn-Eòrpa,
drùidhidh iorram na truaighe
air mo chridhe ’s air mo bhuadhan.
Curaidhean nam bochd a’ cnàmh,
’nan closaichean lobhte anns an Spàinn,
’s na ceudan mìle anns an t-Sìn,
ìobairt air as fhaide brìgh;
a liuthad Thaelmann anns a’ Ghearmailt
’s an Leathanach mòr an Albainn,
Mac a’ Phearsain ann an Cille Chòmhghain,
’s an t-Eilean mòr glè rongach;
mise ’n seo air creagan spòrsa,
is Alba lobhadh an suain bhreòite.